विपत्तिबाट बच्ने पाँच उपाय

मुकुन्द हटुवाल
किर्तिपुर ६, भक्तिखेल, काठमाडौं

नेपालमा हालैको वर्षा र त्यसले ल्याएको क्षतिबारे विचार गर्दा, यसले धेरै जनधनको क्षति गरेको छ र भविष्यमा यस्ता दैवी प्रकोपबाट बच्नका लागि विभिन्न उपायहरू अपनाउनु आवश्यक छ। यहाँ केही प्रमुख बुँदाहरू छन् जसमा सरकार, राजनीतिज्ञ, र जनताले ध्यान दिनुपर्ने छ ।

१. पूर्वप्रकोप योजना र तयारी
आवश्यक पूर्वाधार विकासः सरकारले जल निकासी प्रणाली र बाँधहरूको मर्मत र विकासमा ध्यान दिनु पर्छ । काठमाडौं जस्तो पहाडी क्षेत्रका लागि पर्याप्त र प्रभावकारी जल निकासीको योजना बनाउनु आवश्यक छ ।
आपतकालीन सेवाहरूको सुदृढीकरणः स्थानिय प्रशासन र आपतकालीन सेवाहरूलाई सशक्त बनाउन आवश्यक छ । आपतकालीन सेवाहरूको समन्वयमा सुधार र प्राथमिकता दिएर तात्कालिक प्रतिक्रिया क्षमतामा वृद्धि गर्नुपर्छ ।

२. सचेतना र शिक्षा
सार्वजनिक जागरूकता कार्यक्रमः जनतालाई जलवायु परिवर्तन र आपतकालीन अवस्थाहरूको प्रभाव र सावधानीका उपायहरूबारे शिक्षित गर्नु आवश्यक छ । सामुदायिक कार्यक्रम र कार्यशालाहरू आयोजना गरेर जनतालाई सचेत गराउन सक्छ ।
विद्यालय र समुदायमा प्रशिक्षणः विद्यालयहरूमा प्राकृतिक प्रकोपहरूको समयमा के गर्नुपर्छ भन्नेबारे प्रशिक्षण दिनु महत्त्वपूर्ण छ ।

३. अनुसन्धान र डाटा संकलन
जलवायु र वातावरणीय अध्ययनः जलवायु परिवर्तनका प्रभाव र त्यसले सिर्जना गर्ने समस्याबारे अनुसन्धान गर्न प्रोत्साहित गर्नु आवश्यक छ । यसले प्रकोपहरूको भविष्यवाणी गर्न र तिनीहरूको प्रभावलाई कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ ।
भूगर्भीय अध्ययनः भूगर्भीय जोखिमको मूल्यांकन गरेर संकटको सम्भावित क्षेत्रहरू पहिचान गर्नु महत्त्वपूर्ण छ ।

४. नीतिगत सुधार र सहयोग
स्थानीय सरकारको सशक्तीकरणः स्थानीय सरकारहरूलाई आपतकालीन व्यवस्थापनको लागि प्राधिकृत र सशक्त बनाउनुपर्छ । यसमा स्थानीय योजना, स्रोत व्यवस्थापन, र समुदायका आवश्यकता अनुसार कार्य गर्न प्रोत्साहित गर्न महत्त्वपूर्ण छ ।
सरकारी र निजी क्षेत्रको सहकार्यः सरकारी निकाय र निजी क्षेत्र बीचको सहकार्यमा सुधार गर्दै दैवी प्रकोप व्यवस्थापनका लागि साझा योजनाहरू बनाउन महत्त्वपूर्ण छ ।

५. व्यक्तिगत र सामुदायिक जिम्मेवारी
सामुदायिक सहकार्यः सामुदायिक स्तरमा आपतकालीन तयारी र सहायता सञ्जाल बनाउन महत्त्वपूर्ण छ । यसले विपत्ति समयमा तात्कालिक सहायता पुर्याउने क्षमता बढाउँछ ।
व्यक्तिगत तयारीः प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो परिवार र समुदायको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न व्यक्तिगत तयारी गर्नुपर्छ । यसमा खाद्य सामग्री, औषधि, र आपतकालीन सञ्जालको योजना बनाउनु समावेश छ ।

निष्कर्ष
भविष्यमा यस्ता दैवी प्रकोपबाट बच्नका लागि संयोजन, योजना, र साक्षरता अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छन् । सरकारले, राजनीतिज्ञहरूले, र जनताहरूले एकसाथ काम गरेर प्राकृतिक प्रकोपको असरलाई कम गर्न प्रयास गर्नु पर्नेछ । यसो गर्न सक्दा, नेपाल एक स्थायी र सुरक्षित समाजको दिशामा अघि बढ्न सक्छ ।

…
(नमस्कार ! नेपालनाम्चा तपाईंको मिडिया साथी हो । र, nepalnamcha@gmail.com मा परिचय, फोटोसहित मनका अनेक कुरा, सबै कुरा पठाउनुहोला ।)