तिहार एक, कुरा अनेक

प्रेम र सद्भावको पर्व तिहारमा अनावश्यक खर्च र व्यवहारको अन्त्य गरौं

मुकुन्द हटुवाल
हालः किर्तिपुर-६, काठमाडौं

तिहार नेपालीहरूको दोस्रो ठूलो महान चाड हो, जसलाई दीपावलीको रूपमा पनि चिनिन्छ । यो चाड विशेष गरी पाँच दिनको चाड हो, जसमा हरेक दिनका लागि विशेष महत्व र परंपरा हुन्छ। तर, पछिल्ला केही वर्षहरूमा तिहार खर्चिलो, भड्किलो, र देखासिखीको रूपमा मनाइँदै आएको छ, जसले चाडको वास्तविक उद्देश्य र अर्थलाई विस्थापित गर्दैछ।

तिहारको पृष्ठभूमि
तिहारमा लक्ष्मी पूजा, कुकुर पूजा, गाई पूजा, र भाइटीका जस्ता परम्पराहरू समावेश छन्। यी चाडहरूले एक अर्कासँगको सम्बन्धलाई मजबुत बनाउने र प्रेम र सद्भावको सन्देश दिने उद्देश्यले मनाइन्छ। तर, अहिलेको समयमा तिहारको भव्यता र खर्चले चाडको मौलिक अर्थलाई चुरोट गरिरहेको छ।

अनावश्यक र समाजमा खलल पुर्याउने गतिविधिहरू
तिहारको चाडमा अनावश्यक गतिविधिहरू जस्तै जुवा तास, मदिरा सेवन, र महङ्गा भोजको प्रचलन बढेको छ। यी गतिविधिहरूले केवल व्यक्तिगत मात्र होइन, समग्र समाजमा नकारात्मक प्रभाव पार्ने गर्दछ।

जुवा तास र अनावश्यक खेल: जुवा तासले परिवारको आर्थिक स्थिति बिगार्न मात्र होइन, सामाजिक सम्बन्धलाई पनि खलल पुर्याउँछ। यसले व्यक्तिलाई अनावश्य आर्थिक हानिमा पुर्याउँछ र परिवारका सदस्यहरू बीचको विश्वास र प्रेमलाई कमजोर बनाउँछ।

खानपिन र गुलिया पदार्थहरूको सेवन: तिहारको अवसरमा बनाइने विभिन्न गुलिया पदार्थहरूको सेवनले स्वास्थ्यमा नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ। महङ्गा र स्वादिष्ट परिकारहरूको सट्टा सादा र स्वस्थ खानेकुरामा ध्यान दिनुपर्छ।

मांस र मदिरा: एकातिर हामी ती पशुपन्छिहरुलाई बिशेष महत्व दिएर पूजा गर्दछौं भने, अर्को तिर फेरी बिभिन्न मांस आहार गरिरहेका हुन्छौं। हामीलाई जीवन जिउनका लागि अन्य प्राणीको मांश उपभोग गर्नु राम्रो होइत यसका साथै मद- मदिरा जस्ता मादक पदार्थको सेवनले खर्च मात्र बढाउँदैन, तर यसले शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा पनि असर पार्न सक्छ। यसले परिवारको वातावरणलाई तनावपूर्ण बनाउन सक्छ र सामाजिक सञ्जालमा अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाको सृजना गर्दछ।

सकारात्मक परिवर्तनको आवश्यकता
अबको समयमा तिहारलाई भव्यता र खर्चको सट्टा प्रेम, भाइचारा, र मनको शुद्धताको आधारमा मनाउने समय आएको छ। यसका लागि तलका बुँदाहरूमा विचार गर्न सकिन्छ:

मनको शुद्धता: चाड मनाउँदा बाहिरी चिजहरूको भन्दा बढी महत्त्व मनको शुद्धता र स्नेहको हुन्छ।

सादा र अर्थपूर्ण मनाउने: महङ्गा उपहारहरूको सट्टा स्नेह र माया बाँड्ने कुरामा ध्यान दिनु महत्त्वपूर्ण छ।

सामाजिक र सामुदायिक जुडाव: तिहारको अवसरमा सामाजिक र सामुदायिक कार्यमा संलग्न हुनुहोस्।

पर्यावरणीय संवेदनशीलता: तिहार मनाउँदा पर्यावरणको पनि ख्याल राख्नु पर्दछ।

प्राचीन परंपराको जागरण: तिहारका पारंपरिक रीति-रिवाज र संस्कृतिहरूको संरक्षण गर्नमा जोड दिनुहोस्।

नेवारी संस्कृतिको महत्त्व
तिहारको समयमा नेवारी समूदायमा मनाइने म्ह पूजा र नेवारी संवत नेपाल संवतको नयाँ वर्षको सुरुवात पनि महत्वपूर्ण छन्। म्ह पूजा विशेष गरी घरका मानिसहरूको स्वास्थ्य र समृद्धिका लागि गरिन्छ। यस अवसरमा, परिवारका सदस्यहरूले एकअर्कालाई शुभकामना दिने र सामूहिक रूपमा पूजा गर्ने परंपरा छ।

निष्कर्ष
तिहार चाड मनाउने क्रममा खर्च र भव्यता भन्दा बढी प्रेम, दया, र माया महत्त्वपूर्ण हुनु पर्छ। चाडको समयमा हामीले सकारात्मकता र सद्भावको सन्देश फैलाउनका लागि प्रयास गर्नु पर्छ। मनका कलुषित विचारहरू हटाउँदै, सरल र सभ्य तरिकामा चाड मनाउनु, हाम्रो संस्कृति र परंपराको सही संरक्षण गर्न मद्दत गर्नेछ। यसले तिहारको वास्तविक महत्त्वलाई उजागर गर्नेछ र भविष्यका लागि सकारात्मक चाँडको प्रवृत्ति विकास गर्न योगदान दिनेछ।

तसर्थ, तिहारलाई नयाँ जागरूकतासाथ मनाउनु हाम्रो जिम्मेवारी हो। तिहारको वास्तविक अर्थलाई सम्झेर, यसलाई अर्थपूर्ण र प्रभावकारी बनाउनका लागि सामूहिक प्रयास आवश्यक छ।

…
(नमस्कार ! नेपालनाम्चा तपाईंको मिडिया साथी हो । र, nepalnamcha@gmail.com मा परिचय, फोटोसहित मनका अनेक कुरा, सबै कुरा पठाउनुहोला ।)