मेरो लागि साइकल ‘सन्तुलन र निरन्तरता’को प्रतीक हो 

नेपालनाम्चाले सुरु गरेको नयाँ स्तम्भ ‘साइकल’मा सौरभ ढकाल ।

साइकल चलाउन थाल्नुको पहिलो कारण के थियो- आवश्यकता, रहर कि स्वास्थ्य ?
मेरो लागि साइकलको यात्रा ‘आवश्यकता’ र ‘वातावरणीय चेतना’ को सुन्दर समिश्रणबाट सुरु भएको हो । काठमाडौंको अस्तव्यस्त ट्राफिक र निसासिँदो प्रदूषणका बीच आफूलाई कसरी गतिशील र स्वस्थ राख्ने भन्ने खोजी गर्दा साइकल सबैभन्दा भरपर्दो विकल्प बन्यो । जुन कुरा आवश्यकताबाट सुरु भयो, त्यो बिस्तारै रहर र पछि मेरो अभिन्न जीवनशैलीमा रूपान्तरण भयो ।

आजको जीवनशैलीमा साइकलको महत्व तपाईं कसरी देख्नुहुन्छ ?
आजको दौडधुपपूर्ण र यान्त्रिक जीवनशैलीमा साइकल ‘पुन:कनेक्सन’ (Reconnect) गर्ने एउटा सशक्त माध्यम हो । यसले हामीलाई आफ्नै शरीर, समाज र प्रकृतिसँग प्रत्यक्ष जोड्छ । यो सस्तो सवारी साधन मात्र होइन, शहरलाई मानवीय र प्रदूषणमुक्त बनाउने एउटा वैचारिक क्रान्ति र जिम्मेवार नागरिकको पहिचान पनि हो ।

साइकल चलाउँदा तपाईंले पाउने सबैभन्दा ठूलो मजा के हो ?
साइकलमा यात्रा गर्दा प्राप्त हुने ‘गति र प्रकृतिको सामीप्यता’ नै यसको सबैभन्दा सुन्दर पक्ष हो । गाडीको झ्यालबाट नदेखिने स-साना दृश्य, भुइँका मानिसका जीवन्त कथा र माटोको सुगन्ध साइकलको सिटमा बसेर मात्र महसुस गर्न सकिन्छ । मेरो लागि साइकल चलाउनु एक किसिमको ‘खुला ध्यान’ (Moving Meditation) हो, जसले मलाई वर्तमानमा रहन सिकाउँछ ।

पहिलो साइकलयात्राको अनुभव कस्तो थियो ? अझै सम्झन लायक छ ?
बाल्यकालका ती यादहरू अझै ताजा छन् । भाडामा साइकल लिएर पहिलो पटक कोटेश्वरबाट नागदह पुगेको थिएँ । फर्कने बेला जन्जिर (Chain) बिग्रियो, बनाउने ठाउँ कतै थिएन । त्यो गह्रुँगो साइकल गुडाउँदै घर फर्कनु पर्दाको कष्ट निकै चुनौतीपूर्ण थियो । तर, वयस्क भएपछि सन् २०१६ मा काठमाडौंबाट सुरु गरेको ‘राइड टु सिन्धुलीगढी’ मेरो जीवनको सबैभन्दा यादगार र गौरवपूर्ण लामो यात्रा बन्यो ।

साइकलले तपाईंको शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा के–कस्ता परिवर्तन ल्यायो ?
शारीरिक रूपमा यसले मलाई सधैं ऊर्जावान् र तन्दुरुस्त राख्यो । तर, शारीरिकभन्दा ठूलो सकारात्मक प्रभाव मानसिक स्वास्थ्यमा परेको छ । साइकल चलाउँदा मस्तिष्कमा नयाँ र रचनात्मक विचारहरू (Creative Ideas) प्रस्फुटित हुन्छन् । यसले मलाई कठिन परिस्थितिमा पनि धैर्यता राख्न र सहनशीलता अपनाउन सिकाएको छ ।

नेपालमा साइकलमैत्री वातावरण कति छ जस्तो लाग्छ ? के-के सुधार आवश्यक छन् ?
नेपाली सडकमा साइकल हाँक्न साहस त चाहिन्छ, तर वातावरण अझै चुनौतीपूर्ण छ । हाम्रो शहरले अझै साइकल यात्रीलाई हेप्ने गर्छ । हामीलाई सडकमा सेतो रङले कोरिएको ‘लेन’ मात्र होइन, साइकल चलाउनेलाई दिइने ‘सम्मान र सुरक्षा’ को संस्कृति चाहिएको छ । नीतिगत तहमा साइकललाई सवारी साधनको रूपमा प्राथमिकता दिनु, सुरक्षित पार्किङको व्यवस्था गर्नु र शहरको कनेक्टिभिटी सुधार गर्नु अबको अनिवार्य आवश्यकता हो ।

साइकल चलाउँदा भोगेको कुनै रमाइलो, चुनौतीपूर्ण वा प्रेरणादायी घटना साझा गर्न चाहनुहुन्छ ?
हामीले सुरु गरेको ‘राइड टु सिन्धुलीगढी’ (Ride to Sindhuligadhi) आफैंमा एउटा प्रेरणादायी आन्दोलन हो । सन् २०१६ देखि सुरु भएको यो यात्रामा जब सयौँ साइकल यात्रीहरू बिपी राजमार्गको कठिन उकालो काटेर ऐतिहासिक किल्ला पुग्छन्, त्यो दृश्य अद्भुत र गौरवपूर्ण हुन्छ । इतिहासलाई पाङ्ग्रासँग जोडेर नागरिकमा राष्ट्रिय गौरव र पर्यटन जगाउन सकिन्छ भन्ने यो एउटा जीवन्त उदाहरण हो ।

साइकलयात्राका लागि तपाईंलाई सबैभन्दा मन पर्ने ठाउँ कुन हो र किन ?
मेरो पहिलो रोजाइमा ‘सिन्धुलीगढी’ र अन्तर्गतका ऐतिहासिक गढीहरू पर्छन् । यहाँ प्रकृति, साहसिक पर्यटन र इतिहासको संगम भेटिन्छ । यस पटक म ‘फोर्ट्स स्टेज राइड’ (Forts Stage Ride) अन्तर्गत ललितपुरकाे वटुबहाल बाट शुरु गरेर महालक्ष्मी, पनौती, नमोबुद्ध, रोसी, सुनकोशी, कमलामाई, घ्याङलेख, मरिण, हरिहरपुरगढी हुदै बागमती, हेटौंडा उपमहानगर, मकवानपुरगढी, बकैया टिकाभैरवबाट ललितपुरकाे वटुबहाल पुग्ने ३९० किलाेमिटरकाे चकृिय यात्रा गर्दै छु ।

साइकललाई जीवनसँग तुलना गर्नुपर्दा, तपाईंका लागि यसको अर्थ के हुन्छ ?
मेरो लागि साइकल ‘सन्तुलन र निरन्तरता’ को प्रतीक हो । अगाडि बढ्नका लागि जसरी साइकलमा सन्तुलन मिलाउनुपर्छ र निरन्तर प्याडल मारिरहनुपर्छ, जीवनको यात्रा पनि ठ्याक्कै त्यस्तै हो । जबसम्म तपाईं गतिशील हुनुहुन्छ र प्रयास जारी राख्नुहुन्छ, तबसम्म तपाईं ढल्नुहुन्न ।

नयाँ पुस्तालाई साइकल चलाउन प्रेरित गर्न चाहनुहुने एक सन्देश के होला ?
साइकल केवल दुई पाङ्ग्राको यन्त्र होइन, यो तपाईंको ‘आवाज’, ‘पहिचान’ र ‘स्वतन्त्रता’ हो । यदि तपाईं आफ्नो स्वास्थ्य, आफ्नो भूगोल र आफ्नै इतिहासलाई नजिकबाट बुझ्न चाहनुहुन्छ भने साइकल रोज्नुहोस् । याद राख्नुस्, तपाईंले मार्ने हरेक प्याडलले यो पृथ्वीलाई थप स्वच्छ र बस्न योग्य बनाउन मद्दत गरिरहेको हुन्छ ।

…
(नमस्कार ! नेपालनाम्चा तपाईंको मिडिया साथी हो । र, nepalnamcha@gmail.com मा परिचय, फोटोसहित मनका अनेक कुरा, सबै कुरा पठाउनुहोला ।)