‘यु लुक लाईक पोर्नस्टार मिया खालिफा! लेट्स मेक सम भिडियोज टुगेदर’

सामाजिक सञ्जाल र महिला हिंसा

मेनका गिरि

आजको युग डिजिटलाइजेसनको हो । समाज विकासको आजको समयमा विज्ञान र प्रविधिको अत्याधिक प्रयोग भईरहेको छ । डिजिटलाइजेसनसँगै इन्टरनेटको व्यापक विस्तार भईरहेको छ । इन्टरनेटको सबैभन्दा ठुलो उपयोग सामाजिक सञ्जालको प्रयोगमा भईरहेको छ ।

सामाजिक सञ्जालले हाम्रो जीवनमा सकारात्मक प्रभाव पारेको छ भने यसका नकारात्मक पक्षहरु पनि छन् । आजको समयमा सिमान्तकृत समुदायको लागि सामाजिक सञ्जाल शक्तिशाली आवाज बनिरहेको छ । तर महिलाहरुको सन्र्दभमा भने सामाजिक सञ्जाल हिंसा र दुरव्र्यवहार फैलाउने माध्यम पनि बनिरहेको छ । यस सन्र्दभमा प्रश्नहरु उठ्दछन्, के महिलाले साँच्ची नै सामाजिक संञ्जालमा आफुलाई सुरक्षित महसुस गर्न सकेका छन् त ? के साँच्ची नै महिलाले स्वतन्त्र रुपमा खुलेर संञ्जालको भरपुर प्रयोग गर्न सकेका होलान त ? यि प्रश्नहरुले मलाई एउटा नमिठो घटनासँग साक्षात्कार गराउँछन् र त्यतिवेला मेरो मनस्थिती गिजोलिन्छ ।

एक महिना पहिलामात्रै मैले आफ्नो फोटो फेसवुक स्टोरीमा शेयर गरेकी थिएँ । मलाई एक जना केटा साथीले म्यासेज गर्यो, “यु लुक लाईक पोर्नस्टार मिया खालिफा । लेट्स मेक सम भिडियोज टुगेदर ।” यति लेखेर उसले हासेको इमोजीसहित आएको म्यासेज पठायो ।

त्यो म्यासेज मलाई अत्यन्त अश्लिन लाग्यो । मैले उसलाई सबै सामाजिक संञ्जालबाट ब्लक गरेँ तर मलाई त्यो घटनाले धेरै दिनसम्म विक्षिप्त बनाईराख्यो ।

मेरो साथी सावित्री बताउँछिन् कि उनलाई एउटा सामाजिक संञ्जालको फेक एकाउण्टबाट म्यासेज रिकोइस्ट आयो । उनले म्यासेज खोलेर हेर्दा अश्लिल तस्वीरहरु थिए । उक्त तस्वीरसँगै लेखिएको थियो, “तिम्रो कति सेक्सी फिगर, प्लिज मेरो रिक्कोइस्ट एक्सेपट गरन ।” त्यो म्यासेज देख्दा उनलाई एकदम डर लाग्यो । उनले त्यो ब्लक गरिन् र एकाउण्ट डिएक्टिभेट गरिन् । त्योे घटनाले उनलाई धेरै दिनसम्म तनाव दिईरह्यो ।

यस्तै अर्की साथी रन्जीता (नाम परिर्वतन) जब किशोरी उमेरमा थिइन्, फेसबुकको कुनै भाइरल गुप्रमा कुनै एक जना अन्जान केटाले उनको एउटा फोटो पोस्ट गरेको रहेछ । त्यो फोटोमा उनलाई फोकस गरेर केटाले आफुसँगै उनको तस्वीर पनि लिएको रहेछ । फोटोसँगै लेखिएको थियो, “यो केटी एकदम सेक्सी लाग्यो, प्लिज चिन्नुहुन्छ भने मेन्सन गर्दिनुहोस् ।” त्यसको तल लगभग चार सय जति कमेन्टहरु थिए जहाँ एकदम अश्लील शब्दहरुको प्रयोग गरिएको थियो । त्यो देखेर उनी छाँगाबाट खसेझै भईन् । उनले रुँदै त्यो पोस्ट दिदीलाई देखाईन् । दिदीले उनलाई त्यो फोटो कहाँ खिचेको भनेर सोध्नुभयो । उनलाई एकाएक त्यो ठाँउको याद आयो जहाँ उनी साथीहरुसंग घुम्न गएकी थिइन् । उनी यो कुरामा अनविज्ञ थिइन् कि त्यँहा उनको तस्वीर कसैले लिइराखेको छ ।

यी त केहि प्रतिनिधि उदाहरणहरु मात्र हुन् । पितृसतात्मक संरचनाले गर्दा हरेक दिन, हरेक बिहान, हरेक साँझ कुनै न कुनै महिलाले समाजिक संञ्जालका माध्यमबाट अनेक प्रकारका हिंसाहरु भोगिरहेका हुन्छन् ।

नेपालमा लिङ्गका आधारमा इन्टरनेटबाट हुने दुव्र्यवहार बढ्दो छ । पुरुषभन्दा महिलाहरु बढी मात्रामा यसका शिकार भएका छन् भने विशेष गरि युवतीहरु बढी प्रभावित रहेका छन् । महिलाहरुलाई सावधानी अपनाउन भन्निछ भने पुरुषलाई आफ्नो मानसिकता परिर्वतन गर्नको लागि कहिले भनिदैन ।

नेपाल साइवर क्रराइम व्युरोले दिएको तथ्यांक अनुसार गत वर्ष तिन हजार पचास उजुरी परेको थियो । अघिल्लो बर्षको तुलनामा साइवर केशहरु तिव्र बृद्धि भएको छ । सामाजिक सञ्जाल र ह्याकीङ्ग सम्बन्धी मुद्दाको संख्या यो वर्षको मंसिरसम्ममा दुइ हजार एक सय चौवन्न पुगेको छ । यो तथ्याङ्कले वास्तविक पिडितहरुको प्रतिनिधित्व गर्दैन । धेरै महिलाहरुले सामाजिक सञ्जालबाट आफुमाथि भएको हिसां र दुरव्र्यवाहारको प्रहरीमा उजुरी गर्दैनन् । उजुरी गरिएका घटनाहरुमध्ये केहिको मात्र अनुुसन्धान हुन्छ ।

सामाजिक संञ्जालको दुव्र्यवहारको कारणले अहिले विश्व नै प्रभावित छ । यसको बारेमा गहन रुपमा छलफल गर्न आवश्यक देखिएको छ । नेपालमा महिलाको हकहितका लागि विभिन्न कानुनहरु भएता पनि आफ्नो इज्जत जाने डर र थप पिडा पाउने भएकोले कानुनी उपचारको वाटो नखोजी त्यत्तिकै छोड्ने गरेकोे उदाहरणहरु प्रशस्तै पाउन सकिन्छ ।

…
(नमस्कार ! नेपालनाम्चा तपाईंको मिडिया साथी हो । र, nepalnamcha@gmail.com मा परिचय, फोटोसहित मनका अनेक कुरा, सबै कुरा पठाउनुहोला ।)